Energie-efficiënte en intelligente aansturing raambekleding met KNX

Volgens het Milieuprogramma van de VN verbruiken gebouwen ongeveer 40% van alle energie wereldwijd. Het is daarom de moeite waard om te onderzoeken hoe we gebouwen energie-efficiënter kunnen maken. Een manier om dit te doen is het slim aansturen van de raamdecoratie en zonwering in het gebouw. Hierdoor is het mogelijk om het energieverbruik te verminderen en het comfort te verhogen.

Raambekleding zoals (rol)gordijnen, vouwgordijnen, shutters, verticale en horizontale lamellen en jaloezieën zijn zowel manueel als elektronisch aan te sturen. Met behulp van op KNX-gebaseerde automatisering is het mogelijk om raamdecoratie automatisch op energiebesparende wijze aan te sturen. Bijvoorbeeld door het systeem zo te programmeren dat jaloezieën automatisch openen en sluiten bij zonsopgang of zonsondergang.

Automatische aansturing
Daglichtgestuurde raambekleding zet schaduw in om zonlicht te blokkeren of om bescherming te bieden van zonnestraling. Dit laatste is met name belangrijk in grote commerciële gebouwen. Het is ook mogelijk om basis van tijdsstippen acties in te plannen voor de aansturing van de raambekleding of de aansturing van de raamdecoratie te koppelen aan sensoren. Het systeem kan bijvoorbeeld beslissen om de lichten in of uit te schakelen en de gordijnen te openen of sluiten op basis van het huidige warmte- en lichtniveau in het gebouw. Doordat hierdoor de airconditioning niet ingeschakeld hoeft te worden, bespaar je energie bij het bereiken en behouden van het gewenste binnenklimaat.

Elektrische bediening
Als vuistregel geldt dat elektrische raambekleding wordt aangedreven door een wisselstroommotor van 220-240 V of een gelijkstroommotor van 24 V. Er zijn ook systemen die werken op basis van een gelijkstroommotor van 12 V, maar die komen minder vaak voor.

Wisselstroommotoren op netspanning hebben twee wikkelingen, de zogeheten ‘gedeelde wikkeling’. De ene drijft de motor in de ene richting aan, de andere in de andere richting. De stroomkabel heeft dus één nuldraad die voor beide wikkelingen wordt gebruikt, en twee fasedraden, L1 en L2, voor de voeding van respectievelijk wikkeling 1 en 2. Er moet een vergrendeling zijn om te voorkomen dat beide wikkelingen tegelijk van stroom worden voorzien.

Gelijkstroommotoren op basis van laagspanning hebben één wikkeling. Om de draairichting te veranderen, moet de polariteit van de wikkeling worden omgewisseld, vandaar dat laagspanningsmotoren ‘omgekeerd polair’ worden genoemd. In het algemeen zijn netspanningsmotoren stiller dan laagspanningsmotoren.

Hoe wordt raambekleding met KNX aangestuurd?
Met de motoren zoals hierboven beschreven, kunnen de aansluitingen rechtstreeks gevoed en bedraad worden via een KNX-relais. Als je de productlijsten van de belangrijkste KNX-fabrikanten bekijkt, vind je bij bijna alle fabrikanten een jaloezierelais voor gebruik met net- of laagspanningsmotoren. Het relais kan op een DIN-rail worden gemonteerd (gewoonlijk 4- of 8-kanaals) of in een inbouwdoos worden geplaatst (gewoonlijk 1- of 2-kanaals). Zodra het motormechanisme operationeel is, kan elke KNX-schakelaar of -server (app) de beweging in principe in beide richtingen aansturen.

Vaak worden gordijnrails geleverd met units met een droog contact (gewoon contacten kortsluiten om te bedienen) en ook deze kunnen rechtstreeks op een KNX-relais worden aangesloten.

Standard Motor Interface
Een toenemend aantal KNX-fabrikanten kiest er voor om de KNX chip sets direct in het apparaat zelf te implementeren In commerciële omgevingen wordt gemotoriseerde raambekleding meestal aangedreven door de Standard Motor Interface (SMI). KNX-fabrikanten hebben hierop gereageerd door KNX-naar-SMI-interfaces aan te bieden om de bediening van dergelijke bekleding naar het KNX-systeem over te brengen.

Bovenstaande maatregelen maken het mogelijk om via een goed ontworpen KNX-systeem te komen tot een evenredigere warmtedistributie in het gebouw, wat op zijn beurt weer leidt tot een verbeterde energie-efficiëntie en kostenbesparingen in residentiële en commerciële gebouwen.