Netbewust bouwen en de inspirerende voorbeelden uit de Toekomst & Trends podcast

We moeten woningen bouwen, maar tegelijkertijd lopen we tegen de grenzen aan van ons elektriciteitsnetwerk. We kunnen het combineren, aldus Ronald Schild, directeur van Merosch en Jos de Vries, Adviseur duurzame energie en duurzaam bouwen bij BPD. De twee werden ondervraagd door directeur John Lens van TVVL in de TVVL Toekomst & Trends Podcast.

Luister deze Toekomst & Trends podcast en ontdek dat de aansprekende voorbeelden er nu al zijn. 

Bouwen met netcongestie

Nederland staat voor een ingewikkelde uitdaging: we moeten dringend woningen bouwen, maar tegelijkertijd lopen we tegen de grenzen aan van ons elektriciteitsnetwerk. De recente oproepen van netbeheerders zoals Stedin om stroomverbruik tijdens piekmomenten te beperken zijn symptomatisch voor een structureel probleem. Steeds vaker zien we dat nieuwe woningbouwprojecten vertraging oplopen of zelfs helemaal niet kunnen worden aangesloten op het elektriciteitsnet vanwege netcongestie.

In deze context is netbewuste woningbouw niet langer een luxe, maar een noodzaak geworden. Maar wat houdt dit precies in? Netbewuste woningbouw betekent dat we bewust woningen ontwerpen en bouwen die tijdens piekmomenten minder vermogen vragen van het elektriciteitsnet. Het doel is simpel: meer woningen kunnen bouwen met dezelfde netcapaciteit. Het gaat hierbij niet alleen om energiezuinige woningen – wat we al jaren nastreven met de BENG-normen – maar specifiek om het verlagen van de piekvraag naar elektriciteit.

Verwarming is de grootverbruiker

Uit onderzoek blijkt dat verwarming ongeveer 55% van het elektriciteitsverbruik in woningen veroorzaakt, gevolgd door huishoudelijk gebruik (35%) en het laden van elektrische auto's (10% en groeiend). Deze verdeling maakt duidelijk waar de grootste winst te behalen valt: bij het slim organiseren van verwarmingssystemen. 

Traditionele warmtepompen, vooral lucht-waterwarmtepompen, kunnen tijdens koude periodes aanzienlijke pieken veroorzaken, zeker wanneer het elektrische element als back-up wordt ingeschakeld.

De oplossingen liggen in verschillende richtingen. 

• In de eerste plaats kunnen we warmtepompen slimmer maken door te voorkomen dat het elektrische element onnodig wordt ingeschakeld.
• Ten tweede kunnen we meer gebruikmaken van bodembronnen en WKO-systemen, die efficiënter werken bij lage temperaturen. Daarnaast kunnen we thermische buffering toepassen, zodat de warmte wordt opgeslagen wanneer er minder vraag is naar elektriciteit.

Slimme laadpalen gezocht

Voor elektrische auto's geldt een vergelijkbare uitdaging. De huidige generatie laadpalen is vaak niet 'slim' en begint direct met laden op vol vermogen zodra een auto wordt aangesloten. Netbewust laden betekent dat auto's vooral laden tijdens daluren of wanneer er lokaal veel duurzame energie beschikbaar is. In nieuwe woonwijken worden daarom steeds vaker centrale laadpleinen gerealiseerd in plaats van individuele laadpalen bij woningen.

De samenwerking tussen verschillende partijen is cruciaal voor de implementatie van netbewuste woningbouw. Projectontwikkelaars, gemeenten, netbeheerders en installateurs moeten samen afspraken maken over hoeveel vermogen per woning acceptabel is. 

In de pilot Merwedekanaalzone in Utrecht wordt bijvoorbeeld gewerkt met een groepscontract waarbij de grootverbruikers in de wijk gezamenlijk afspraken maken om binnen een bepaald vermogensbudget te blijven.

Nieuwe BENG-factor?

Deze ontwikkelingen vragen om nieuwe regelgeving en normen. De huidige BENG-normering gaat vooral over energieverbruik op jaarbasis, niet over piekvermogen. Er gaan stemmen op om een 'BENG 5-factor' toe te voegen die ook het maximale vermogen normeert. In de provincies Flevoland, Utrecht en Gelderland wordt al gewerkt aan uitzonderingswetgeving om netbewust bouwen verplicht te stellen vanwege de hoge urgentie.

De betaalbaarheid blijft een punt van zorg. Netbewuste woningbouw kan extra investeringen vragen, maar de vraag is wie daarvoor betaalt. Momenteel ontbreken financiële prikkels zoals lagere aansluitkosten voor netbewuste woningen. Het argument voor ontwikkelaars is nu vooral dat ze überhaupt kunnen bouwen, niet dat het goedkoper wordt. 

Op termijn zou een dynamischer energietarief, waarbij stroom duurder is tijdens piekuren, consumenten kunnen stimuleren om bewuster met elektriciteit om te gaan.