Onderwijs in een kerkgebouw Esbeek: hier kan de gebouwde omgeving nog van leren

De dorpscoöperatie Esbeek zocht een paar jaar geleden naar een nieuwe functie om de Adrianuskerk in het Brabantse dorp een plek te geven. Met subsidie, goede wil én samenwerking binnen het bouw-installatieteam werd een toonaangevend project gerealiseerd. 

De succesvolle transformatie van de voormalige Adrianuskerk in Esbeek tot een moderne basisschool, de Samenwijsaccommodatie Torenlei, is een schoolvoorbeeld van hoe vroege en nauwe samenwerking tussen alle bouwpartners kan leiden tot een beter en duurzamer eindresultaat. 

Het project, van initiatief tot oplevering, toont aan dat het betrekken van installatieprofessionals in de ontwerpfase cruciaal is voor het oplossen van complexe uitdagingen, het beheersen van kosten en het realiseren van innovatieve oplossingen.

Een gebouw vol uitdagingen

De herbestemming van de neogotische kerk uit 1888 kwam voort uit de wens van de lokale gemeenschap om het beeldbepalende gebouw te behouden. Het idee om er een school en kinderopvang in te huisvesten, bleek een passende nieuwe functie, maar bracht aanzienlijke technische uitdagingen met zich mee. 

Architect Steef Luijten van Luijten Smeulders architecten uit Tilburg, die al eerder ervaring had met de herbestemming van een café tot dorpshuis, identificeerde drie belangrijke pijlers voor het project: het openen van het introverte kerkgebouw voor meer contact met de omgeving, het creëren van voldoende daglicht, en het realiseren van een energie-efficiënte en comfortabele school.

De ambitie was om een 'Frisse School klasse B' te realiseren en het energieverbruik niet te laten overstijgen dat van een gemiddelde, hedendaagse basisschool. Het gebouw was echter een Rijksmonument, wat ingrijpende aanpassingen in de gevel bemoeilijkte. Daarnaast moest de galm in het kerkgebouw worden aangepakt om een functionele leeromgeving te creëren.

Vroege betrokkenheid van installatieprofessionals

Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, werden H. de Bont Klimaattechniek en Hoppenbrouwers Techniek al in de ontwerpfase ingeschakeld om mee te denken over de oplossingen binnen het gestelde budget. De architect benadrukt dat deze vroege betrokkenheid essentieel was. De samenwerking leidde tot een aantal belangrijke keuzes:

• Slimme warmteoplossing: Aanvankelijk werd een WKO-systeem (Warmte-Koude-Opslag) overwogen, maar vanwege de vele koudebruggen in de gevel die niet geïsoleerd konden worden en een gebrek aan koelbehoefte in de zomer, zou dit systeem niet optimaal werken. In samenspraak met de installateurs werd gekozen voor een lucht-water warmtepomp die de warmtepieken aankon en tevens de koudebehoefte op de juiste manier invulde. Dit innovatieve systeem maakte een gasaansluiting en extra cv-verwarming overbodig.
• Energiezuinigheid en subsidie: De installatie van de warmtepomp, die duurder was dan het WKO-systeem, werd haalbaar gemaakt door een Europese subsidie, de DEMI MORE regeling (Demonstration of Energy efficiency by Measurement and Innovation gives MORE). Dankzij deze subsidie en een bijdrage van de gemeente Hilvarenbeek konden ook zonnepanelen op het nabijgelegen dorpshuis worden geplaatst, waarmee de school in haar eigen energie kon voorzien.
• Oplossingen voor binnenklimaat: De installatieprofessionals kwamen ook met slimme oplossingen voor het binnenklimaat. Speciaal ontwikkelde daglicht-tubes vangen extra daglicht op en geven dit door aan de speelzaal, terwijl ledverlichting automatisch inschakelt bij onvoldoende licht. Om de akoestische uitdagingen aan te pakken, zijn er perforaties in de houten vloerelementen en de klimwand van de inpandige gymzaal aangebracht om geluid te absorberen.

• Esthetiek en functionaliteit: Zelfs de installatietechniek, zoals de luchtkanalen, is op een doordachte manier in het zicht gelaten op onopvallende plekken en in nissen. Dit voorkwam dat alles moest worden weggewerkt, wat de transformatie efficiënter maakte.

  De school is nu een prachtig, sfeervol gebouw met moderne faciliteiten en een aangenaam binnenklimaat. Het project is een duidelijke herinnering dat het bundelen van expertise cruciaal is voor het realiseren van complexe, duurzame en succesvolle bouwprojecten. 

De architect meldde het project met trots aan voor de NRP Gulden Feniks, omdat er van deze transformatie veel te leren valt.

Welke uitdagingen kom jij tegen bij het transformeren van monumentale panden? Praat mee hieronder over dit project of andere goede voorbeelden!